"Arkitekt gizli sevgilim gibiydi, ondan vazgeçemiyordum. Mimarlık yaparak kazandıklarımın çoğu dergiye gidiyordu ve hatta bazen karımın bile bundan haberi olmuyordu. Neden bu işin ucunu hiç bırakmadığımı kendime bile açıklayamıyorum. Herkesin Türkiye'deki mimarlardan haberi olmalıydı ve herkesin mimarların neler yapmaya çalıştığını görmeleri lazımdı. Arkitekt bundan ibaretti."
Mimarlar Odası, 2006 yılından başlayarak, Türkiye'nin mimarlık kültürüne katkıda bulunmuş ve bugün hayatta olmayan mimar(lar)ın anısını yaşatmak üzere bir "Anma Programı" kurumsallaştırılmıştı. Anma Programı'nın
2010-2012 dönemi için seçilen mimar
Zeki Sayar ve başyapıtı
Arkitekt dergisi hakkındaki çalışmalar, Zafer Akay, Afife Batur, Ali Cengizkan, N. Müge Cengizkan, Derin İnan, Bülend Tuna'dan oluşan Mimarlar Odası Anma Programı Komitesi tarafından "
ZEKİ SAYAR VE ARKİTEKT: Tasarlamak . Örgütlemek . Belgelemek" temalı program çerçevesinde yürütülmektedir.
Zeki Sayar, 1931-1980 yılları arasında, büyük ölçüde tek başına yayınladığı ve arkasında durduğu
Mimar / Arkitekt dergisi ile Cumhuriyet dönemi mimarlık yayıncılığımızın adeta belgeliğini oluşturan, mimar kimliği ile tasarladığı yapıların yanı sıra, doğrudan mesleğin örgütlenmesinde çalışarak, ayrıca
Arkitekt dergisinin yayını yolu ile de, mimarlık pratiğinin biçimlenmesine katkıda bulunmuştur.
Anma Programı Komitesi,
Arkitekt dergisindeki etkinliği çerçevesinde, Türkiye'de 50 yıl boyunca yayıncı, mimarlık düşünürü ve eleştirmeni kimliği ile öne çıkan ve belirleyici olan; yine yayıncılığı yoluyla ve doğrudan mesleki örgütlenme içinde çalışmalarıyla anımsanan; bunların yanı sıra hatırı sayılır sayıda yapıyı tasarlayıp inşa eden bir mimar olarak Zeki Sayar'ın varlığını daha net olarak ortaya çıkarmak, yaşamını, yapıtlarını, arkadaş ve dostlarını, etkinlik çevresini, mimarlık düşüncesini açığa çıkarmak için kapsamlı bir çalışma yürütmektedir.
Bu çerçevede kendi başına, Türk mimarlık dergiciliğinin tarihini öğrenmek için bir fırsat olarak görülebilecek olan
Mimar/Arkitekt dergisi koleksiyonunun varlığının gelecek kuşaklara daha iyi kalabilmesi, daha kolay ulaşılabilirliği ve izlerçevresinin genişlemesi amaçlarıyla, derginin tümünün sayısal ortama aktarılması gerçekleştirildi. Koleksiyonunun dizini hazırlandı; bu dizin içinde istenilen konulara göre rahatlıkla dolaşabilmek amacıyla bir veritabanı hazırlandı.
Öte yandan çıkarılan Zeki Sayar Bibliyografyası'nın ve Zeki Sayar Yapı-Proje Listesi'nin sağlamasının yapılabilmesi için gerek arşiv ve kütüphanelerde, gerekse kentsel mekânlarda araştırma ve inceleme çalışmaları yapıldı; listeler ve görsel malzeme hazırlandı. Çıkan malzemenin okunabilirliği ve mimarlık-kent tarihçileri tarafından daha kolay ulaşılabilirliği için çalışmalar yapıldı.
Önceden yapılmış olan
Arkitekt dergisi odaklı,
Arkitekt başyazıları, Zeki Sayar eleştiri yazıları ve
Arkitekt dergisinin mimarları, temaları ve benzeri konu bağlamları üzerine çalışmalar kapsamlı biçimde genişletildi ve detaylandırıldı.
Arkitekt gibi kült bir derginin sahibi ve kurucusu olan Zeki Sayar'ın, belli bir süre ile sağ kolu olan kuruculardan mimar Abidin Mortaş'ın Sayar'a yazdığı mektuplar, Sayar'ın ailesinden temin edilerek Osmanlıcadan Türkçeye çevrildi ve değerlendirildi.
Ayrıca ailesinden kızının sağladığı olanaklarla, sempozyum tarihlerinde açılacak sergide kullanılmak üzere,
Arkitekt dergisi özgün kopyaları, klişe ve özgün fotoğraf malzemeleri, Sayar'ın kendi çalışma masası ve sandalyesi ile kendi tasarladığı mobilyalar gibi malzeme ve eşyaların değerlendirilmesi tamamlandı.
Akademi'nin (GSA) efsanevi sınıfı 1928'lilarden olan Sayar'ın etkinlik ve katkılarının kapsamlı biçimde değerlendirilebilmesi için bir sözlü tarih çalışması yapılmaktadır.
Anma Programı Komitesi, "ZEKİ SAYAR VE ARKİTEKT: Tasarlamak . Belgelemek . Örgütlemek" temalı program çerçevesinde, 2010-2012 yılları arasında şu projeleri gerçekleştirmeyi planladı.
- Sayar'a ait ve onunla ilgili tüm kurum ve özel arşivlerde bulunan yazılı ve görsel belgelerin eksiksiz envanterinin çıkarılarak sayısal ortama aktarılması;
- Sayar'ın halen ayakta olan yapılarının tespit edilerek fotoğraflanması;
- Sayar'ı yakından tanımış kişilerle yapılacak sözlü tarih çalışmalarının derlenerek Sayar'ın kişiliğine ve yaşadığı döneme dair tarihsel bir belge niteliğine kavuşturulması;
- Arkitekt'in 1931-1981 yılları arasında yayımlanan tüm sayılarının taranarak dijital ortama aktarılması; erişimi zor olan özgün baskıların bu şekilde koruma altına alınarak belgelenmesi; oluşturulacak dizin ile dijital taranabilirliğinin sağlanarak kullanıma sunulması;
- Sayar'ın mimarlığının ve hayatı boyunca mimarlık pratiğinden daha aktif bir şekilde üzerinde çalıştığı ve önemsediği mimarlık yayıncılığının dönemin dinamikleri ışığında tartışılacağı ve mimarlık yayıncılığımızın yeniden değerlendirilerek bu alandaki yeni bilgi kaynaklarına açılım sağlanmasını hedefleyen bir sempozyumun düzenlenmesi;
- Sayar'ın Arkitekt'teki çalışmaları ve dönemin mimarlık ortamı ve bu ortamın şekillenmesinde yadsınamayacak önemi olan derginin yayın hayatının arka planına ışık tutan bir sergi hazırlanması;
- Sayar ve Arkitekt konusunda, sergi ve sempozyumdaki tüm üretimlerin derleneceği bir kitabın yayımlanması ve kısa bir belgesel film hazırlanması.
Program Yürütücüleri (Arşivleme, Yapı-Proje Katalogu, Güncel Fotoğraflar, Sergi, Yayın)N. Müge Cengizkan, Derin İnan
Anma Programı Komitesi:Zafer Akay, Afife Batur, Ali Cengizkan, N. Müge Cengizkan, Derin İnan, Bülend Tuna
Sempozyum Yürütücüsü:Ali Cengizkan
Sergi Küratörleri:
N. Müge Cengizkan, Derin İnan
